1967’lerin Ünye’si

Yayınlanma Tarihi: 11 Ağustos 2017 — okunma

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

Bu hafta da sizlerle Ordu Vâliliği Tertip Komisyonu’nca hazırlananan ORDU 1967 İL YILLIĞI’nda¹ yer alan Ünye ile ilgili pasajları paylaşmayı uygun gördüm.

Cemâl Orhan MİRKELÂM’ın 09 Haziran 1967’den itibaren Ordu Vâliliği, Feyzi YETKİNER ve Kudret TANRIÖVER’in de Ünye Kaymakamlığı yaptığı 1967’den iki yıl önce, 10.10.1965 Milletvekili Genel Seçimleri ardından 2. (XIII) Dönem’de Feridun Cemal ERKİN, TBMM dışından Dışişleri Bakanlığı’na (1962 – 1965) atanmıştı. Feridun Cemal ve Ulvi Cemal ERKİN kardeşlerin babası Mehmet Cemal Bey 1869 Ünye doğumluydu.

Ordu İli Genel Meclis Üyeleri arasında Ünye İlçesi’nden; Talip BAYRAK, Mahir KOCAOĞLU, Avni TURAN ve Arslan ÖZBEK vardı. Talatzâde Mithat KISACIKOĞLU 17.11.1963’te AP’den Belediye Başkanı seçilerek, 11.12.1977’ye kadar üç dönem bu görevi ifa etmişti. Belediye Meclisi Üyeleri; Ferit ÜRER, Ahmet KALEMEN, Selâhattin KOÇKAN, Ahmet KAVAKLIOĞLU, Kadir HASDEMİR, Ayhan GÜREL, Mustafa FELEK, Hasan ÇAKIROĞLU, Abdullah AYAN, Remzi KÖK, Mahmut YILMAZ, Ali GÜVEN, Hasan ÖZTÜRK, Burhan ARTUR, Ceyhan KOKULU, Mehmet ŞİMŞEK, Abdullah HAZNEDAR, Hasan TOKATLI, Mecit SUYABATMAZ, Yaşar ÇEPOĞLU ve Nevzat AYDOĞAN idi.

Merkez Bucağa bağlı 45, Çaybaşı Bucağı’na 26 ve Tekkiraz Bucağı’na bağlı 20 köy vardı. Belediye teşkilâtı olan bucak ve köyü yoktu. Ordu’ya 76 km uzaklıkta, yüzölçümü 8,4 km² ve rakımı 15 m idi. Toplam nüfusu 92.654 kişi olup, bunun 15.016’sı İlçe Merkezi’nde, 77.638’i bucak ve köylerdeydi. 2 bucağı, 91 köyü ve Merkez’de 6 muhtarlıkla 8 mahallesi (Burunucu, Çamurlu, Fevzi Çakmak, Hamidiye, Kaledere, Nuriye, Orta ve Yılmazlar) vardı.

Ünye – Kumru’da 30.000 hektar mer’a bulunmaktaydı. Ünye’nin ağaç serveti 67.475 m³ idi. 19.000 hektar alanda, 12.350.000 adet fındık ocağından 1966’da 13.500 ton kabuklu fındık üretilmişti. 32.269 koyun, 4.200 keçi, 33.948 sığır, 2.554 manda, 1.840 at, 210 katır ve 1.050 adet eşek bulunmaktaydı.

Meydandaki Çınar ağacı 13. ve 20. yüzyıllar arasındaki Türkiye Türkçesi’yle Kavlağan ağacı olarak adlandırılırdı. Hazinedârzâde Süleyman Paşa Sarayı’na, yani Hükûmet Konağı’na şikâyete gidenler için bu ağaç dönüş noktası olarak belirtilir ve tespit ettiğim bir Ünye Atasözü ile olay “Ne kadar öfkelensen, Kavlağan ağacından öteye gidemezsin!” şeklinde ifade edilirdi. Ses evrimi ile Çınar ağacı olarak bilinen Kavlağan; Kavlak ve Kavak dönüşümü ile birlikte Ünye Ağzı’nda Kavak Ağacı ve Gavak Dibi olarak yer etmiştir.

Ordu İli’ndeki toplam 64.350 konutun 10.150 adedi Ünye’de idi ve bunun 2.500’ü ilçe merkezindeydi. Şehirdeki eski evlerde daha çok Grek Stili hâkimdi, daha sonra Modern Stil yapılar görülmüştür. Köylerdeki evler bir ya da iki odalıydı ve ailenin tüm yaşantısı bu bir – iki oda içerisinde geçmekteydi. Sahil bölgesi köylerindeki evlerde şehir mobilyaları kullanılmaya başlanılmış ve eşyalar arasında pilli radyolar dikkati çekmekteydi. Ordu ilindeki toplam 27.902 radyonun 4.376’sı yani %15.7’si Ünye’de idi.

Sahil bölgesinde, yolu iyi olan köylerin çoğuna sürekli otobüs, minibüs ve dağlık köylere jeep seferi olduğundan, bu köylerden geceleri ilçedeki sinemalara seyirciler gelirdi. 1.000 kişilik Yazlık Paşabahçe Melek Sineması – Saray Hamamı yukarısında (1954 – 1972), 400 kişilik Yeni Sinema – Tan Sineması’nın yerinde (1950 – 1974), 1.500 kişilik Konak Sineması – Kadılar Yokuşu’nda (1960 – 1992) ve 1.500 kişilik Yazlık Rüya Sineması – Çifte Hamam yanında (1967 – 1969) olmak üzere dört sineması vardı.

Elektrik santralinde üçü 240 ps’lik, biri de 520 ps’lik olmak üzere 4 adet Skoda Dizel Motoru bulunmaktaydı. 1.480 abone 702.082 kilovat elektrik harcamıştı.

Berrak görünüşlü Ünye’nin Çataltepe Suyu sağlık yönünden Ordu’nun içilmeye en elverişli sularındandı. Tortu ve rengi yoktu, idrometre derecesi 0.5, litrede klorür 0.011 ve litrede uzviye 0.0002’di. İlçede kaynak suyu kullanılmaktaydı. Şehrin iki pompası vardı. 1966’da 1.053 abone, 134.801 ton su tüketmişlerdi. 9 köyün suyu götürülmüş ve 1 köyde su götürme ameliyesi devam etmekteydi. Tüm köylerin suya kavuşabilmesi için mevcut kapasiteyle 11 yıla ihtiyaç vardı.

Merkezde 12 câmi vardı ve câmili köy sayısı 88’di, bir köyün câmisi yoktu. Merkezde kadrolu 12 imam, köylerde kadrolu 17, kadrosuz 69 imam bulunmaktaydı. Ünye’de ayrıca 245 yatak kapasiteli 11 otel, 9 gazino, 25 kulüp – kahve, 13 lokanta, 41 erkek terzisi, 2 bayan terzisi, 47 erkek berberi ve 4 bayan kuaförü ile 2 hamam (Yeni Çarşı Hamamı, Saray Hamamı) mevcuttu. Dahiliye ve Hariciye Mütehassısları bulunan 10 yataklı bir Sağlık Merkezi, 1 Entegrasyon Doktoru, 2 Dişçi ve 3 Eczane vardı. Kavrularak yenilen turşu, biber tuzu, balık tuzlamaları, aşırı pancar tüketimi taşıdıkları asitle mideyi tahriş ettiklerinden yöresel beslenme bozukluğuna sebep olmakta, mide hastalıklarına neden olmaktaydı.

İlçede midenizi doyurmak şöyle dursun, zevkle yemek yiyebileceğiniz, sofrabaşı sohbetini uzatabileceğiniz gerçekten güzel ve temiz.. ancak bir Türkiye Yıllığı’nda bile yer alabilecek nitelikteki lokantaları vardı Ünye’nin. Örneğin; Çamlık, Ege, Deniz ve Atlantik Lokantaları. Bunlar, nezih ve temiz oldukları ölçüde iyi servis yapan ve her keseye uygun yemek veren lokantalardı. Turist Otel, Deniz Oteli, Çamlık Motel ve ODTÜ tarafından yaptırılan Gölevi Motel isim yapmışlardı. Pansiyonculuğa doğru bir yöneliş vardı.

Her saat başı Ünye – Samsun arası Gökçe ve Hürol adlı otobüs ve pikaplar 4 TL’ye yolcu taşırlardı. Ünye – Çamlık şehir içi dolmuş 50 krş, Uzunkum Pilâjı 100 krş’tu. Kuyruklu Chevrolet ve Impala marka özel taksiyle gidecekseniz aynı mesafe ücretleri 300 krş ve 500 krş olurdu. İlçede Ziraat, İş ve Vakıflar Bankaları’nın birer şubeleri vardı.

Fındık Kırma Fabrikası işleten ihracatçılar; Vidinli, Sırmabıyık Kardeşler Kol. Şti., Yürürler Kol. Şti. (Seyit Sabri, Mustafa Ziya, Hüseyin Nafiz Yürür), Fındık Kol. Şti. (Mevlüt Kabayel ve Fevzi Aydın), Yazıcılar Kol. Şti. (Senai ve Mete Yazıcı), Kalemen Kol. Şti. (Ahmet ve Mustafa Kalemen), Alver Tic. Kol. Şti. (Abdullah Akpınar ve Emine Alver), Sinan Kol. Şti. (İsmail Hakkı ve Necati Sinan) ve Nebati Kalaycıoğlu idi. İlçede ithalâtçı yoktu.

1966/67 Eğitim ve Öğretim Yılı’nda Ünye Merkez’de 6, köylerde 70 ilkokul vardı. Merkez’de 948’i kız, 1.332’si erkek olmak üzere 2.280 öğrenci okumaktaydı. Köy ilkokullarında ise 1.444 kız, 6.294 erkek öğrenci vardı. Kız öğrenci sayısındaki azlığın nedenini hâlâ kızların okumasını ve toplum yaşamında her türlü görev almasını sakıncalı gören ilkel bir düşünce tarzının varlığına bağlamak yerinde olur. Aynı tedrisat yıllarında Merkez’de 64, köylerde 126 ilkokul öğretmeni bulunmaktaydı.

Ordu İli’nde; biri Merkez’de biri de Ünye’de olmak üzere iki resmî lise vardı ve Ünye Lisesi iki devreliydi. 1965/66’da 918 öğrenci ve 21 öğretmeni vardı. 1962/63 ders yılında özel olarak açılan Ünye Lisesi, 1963/64 öğretim yılı başında resmîleştirilmiş, 1966/67 ders yılında Ünye Lisesi’nin öğrenci sayısı 1.119’a yükselmiştir. Akşam Kız Sanat Okulu, yeniden açılan Kız Enstitüsü’nün bünyesine girmiş ve Enstitü I. devre I. sınıfa 60 öğrenci almıştır. Ünye Erkek Sanat Enstitüsü’ndeki tesviye atölyesine marangoz ve demir atölyeleri eklenmiştir.

Ünye’de günlük siyasî gazeteler olarak Yılmaz AKTAN’ın sahibi olduğu ‘Bizim Ünye’ Gazetesi ile Ömer ALTUNTAŞ’ın sahibi olduğu ‘Şirin Ünye – Akkuş Sesi’ Gazetesi çıkmaktaydı. Bizim Ünye Matbaası ile Şirin Ünye – Akkuş Matbaası baskı işlerini görürdü.

Spor kulüpleri arasında 1956 yılında kurulan Ünyespor Gençlik Kulübü yer almıştı.

Tarihî coşku ve perspektiften, yakın geçmişimizi hatırlamak dileğiyle.. esen kalınız…