son haberler

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında Ünye ve Ordu

Yayınlanma Tarihi: 15 Mayıs 2020 okunma

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

Ulusal düzeyde ekonomik ve sosyal kalkınma yanında, bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesinde ve ülke genelinde dengeli bir kalkınmanın sağlanmasında il ve ilçeler, temel birimler olarak değerlendirilmek durumundadır.1

İlçelerin, illerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyindeki değişmelerin ve gelişmişlik sıralamalarının ortaya konulması amacını taşıyan araştırmalar; çeşitli ölçekteki mekânsal birimlerin ekonomik ve sosyal sektörler itibariyle zaman içinde izlenmesini ve karşılaştırmalar yapılmasını sağladığı gibi Kalkınmada Öncelikli Yörelerin belirlenmesine, kamu kaynaklarının tahsisine ve özel sektör yatırımlarının yönlendirilmesine ilişkin politikaların belirlenmesinde temel dayanak niteliği de taşımaktadır.1

2001-2005 dönemi için hazırlanan VIII. Beş Yıllık Kalkınma Plânı’nda ve Türk plânlama sisteminde, ulusal kaynakların en yüksek ekonomik ve sosyal faydayı sağlayacak şekilde geliştirilmesi ve bölgeler arası dengesizliklerin en aza indirilmesi temel amaçlardan biri olarak dile getirilmişti.

İl ve ilçe gelişme stratejilerinin oluşturulmasında ilk adım, doğal olarak il ve ilçelerin ekonomik ve sosyal sektörler itibarıyla yapısal durumunu saptamak ve potansiyellerini ortaya çıkarmaktır. Bu itibarla elimizdeki istatistikî bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum.

Türkiye’de uygulanmış ve uygulanmakta olan Kırsal Kalkınma Projelerinin başlıca amaçları geri kalmış yörelerde tarımsal faaliyetlerin ve gelirin artırılması yoluyla refahın yükseltilmesi olmuştur. Ordu – Giresun Kırsal Kalkınma Projesi (1995-2003) tamamlanan Kırsal Kalkınma Projeleri arasındadır.

Merkez ilçe ile diğer ilçeler arasında gelişmişlik farkının en yüksek olduğu illerden başlıcaları Adana, Gaziantep, Giresun, Kastamonu, Ordu ve Samsun’dur. 872 ilçe içinde gelişmişlik sırası Ordu Merkez ilçe 55. sırada (sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi 1,68126 ve gelişmişlik grubu 2), Fatsa 216. sırada (SEGE 0,35842 / GG 3), Ünye 244. sırada (SEGE 0,23888 / GG 3), Akkuş 806. sırada (SEGE – 1,07261 / GG 6) ve Terme 436. sırada (SEGE – 0,20528 / GG 3)’dır.1

İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2004) verilerine göre (Parantez içi rakamlar ilçenin ilgili göstergeye göre 872 ilçe içindeki sırasını gösterir) Ünye’nin nüfusu 126.124 kişi (82), şehirleşme oranı (%) 48,80 (319), nüfus artış hızı (%) 13,30 (286), nüfus yoğunluğu 259 (52), nüfus bağımlılık oranı (%) 56,86 (450), ortalama hanehalkı büyüklüğü 4,94 (440), tarım sektöründe çalışanlar oranı (%) 71,52 (507), sanayi sektöründe çalışanlar oranı (%) 5,01 (349), hizmetler sektöründe çalışanlar oranı (%) 23,47 (328), işsizlik oranı (%) 7,61 (239), okur yazar oranı (%) 83,09 (558), bebek ölüm oranı (%) 31,75 (640), fert başına genel bütçe geliri (Bin TL) 76.515 (213), vergi gelirlerinin ülke içindeki payı (%) 0,05059 (121), tarımsal üretimin ülke içindeki payı (%) 0,23516’dır (119).1

Aynı verileri Ordu Merkez ilçe için verecek olursak; nüfusu 150.586 kişi (61), şehirleşme oranı (%) 74,72 (63), nüfus artış hızı (%) 3,62 (437), nüfus yoğunluğu 497 (16), nüfus bağımlılık oranı (%) 49,70 (706), ortalama hanehalkı büyüklüğü 4,09 (660), tarım sektöründe çalışanlar oranı (%) 41,69 (788), sanayi sektöründe çalışanlar oranı (%) 10,96 (135), hizmetler sektöründe çalışanlar oranı (%) 47,35 (77), işsizlik oranı (%) 11,23 (102), okur yazar oranı (%) 89,48 (187), bebek ölüm oranı (%) 29,67 (701), fert başına genel bütçe geliri (Bin TL) 208.400 (61), vergi gelirlerinin ülke içindeki payı (%) 0,13369 (52) ve tarımsal üretimin ülke içindeki payı (%) 0,20533’dür (133).1

Bu verilere göre Ordu Merkez ilçe nüfus yoğunluğuna göre ilk 25 ilçe içerisinde 16. sırada olup yoğunluk 497 kişi/km2 ve Çatalpınar ilçesi de 17. sırada yer almakta olup yoğunluk 493 kişi/km2’dir.

Tarım sektöründe çalışanlar oranına göre Akkuş ilçesi ilk 25 ilçe içerisinde 14. sırada olup tarımda çalışanlar oranı %90,18’dir. Hizmetler sektöründe çalışanlar oranına göre Akkuş ilçesi son 25 ilçe içerisinde 860. sırada olup hizmetlerde çalışanlar oranı %8,75’tir.

İkinci derecede gelişmiş ilçeler grubu Marmara’dan 48, Ege’den 34, Karadeniz’den 27, İç Anadolu’dan 19, Akdeniz’den 15, Doğu Anadolu’dan 6 ve Güneydoğu Anadolu’dan 3 ilçe olmak üzere toplam 152 ilçeden oluşmaktadır. Ordu Merkez ilçe gibi ikinci derecede gelişmiş ilçelerin sosyo-ekonomik göstergeleri incelendiğinde, birinci derecede gelişmiş ilçelerde olduğu gibi ülke ortalamalarının üzerinde değerler almakla beraber, birinci derecede gelişmiş merkezlerin performansına ulaşamadıkları görülmektedir. Turizm sektörü, bu gruptaki kıyı kesimlerindeki turizm merkezi ilçelerin üst sıralara çıkmasında sürükleyici bir işlev görmüştür.

Ünye, Fatsa ve Perşembe gibi üçüncü derecede gelişmiş ilçeler grubunda 309 ilçe yer almaktadır (Karadeniz’den 67 ilçe). Bu ilçelerin genel karakteristiği özellikle fındık, soya fasulyesi gibi endüstriyel bitkiler üretiminde uzmanlaşmalarıdır. Tarım ağırlıklı bir ekonomik yapı sergileyen bu ilçeler, ülke tarımsal üretim değerlerinin yüzde 40’ını gerçekleştirmektedirler. Demografik göstergelerin çoğu ülke ortalamalarının altında bulunmaktadır. Sanayi ve hizmetler sektörlerinin yeterince gelişme gösterememesi, ücretli çalışanlar ve işverenler oranlarının düşük seviyede gerçekleşmesine neden olmuştur. Temel sosyal göstergelerden okur yazar nüfus oranı (yüzde 85,84) ve okur yazar kadın nüfus oranı (yüzde 78,37) ülke genel seviyesinin (yüzde 87,30 ve yüzde 80,62) altındadır. Kademeli ilçe grupları arasında, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksine göre en düşük değerlere sahip Akkuş ve Çaybaşı gibi ilçelerin yer aldığı altıncı grupta 119 ilçe bulunmaktadır. En az gelişmiş ilçe grubu olan altıncı kademe ağırlıklı olarak Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerindeki ilçelerden oluşmaktadır. Bu grupta Marmara ve Ege Bölgelerinden ilçe bulunmazken, Orta Karadeniz ve Orta Anadolu bölgelerinin bazı ilçeleri bu grupta yer almaktadır.

2011 yılı tespitlerine göre TR90 alt bölgesi altı ilden oluşmaktadır: Trabzon (TR901), Ordu (TR902), Giresun (TR903), Rize (TR904), Artvin (TR905) ve Gümüşhane (TR906). Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan ve 35.174 km2 yüzölçümüne sahip TR90 alt bölgesinde 75 ilçe ve 103 belediye yer almaktadır.2

Ortalama olarak Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin ve Gümüşhane’deki firmalar neredeyse ulusal ortalama ile aynı düzeyde elektrik kesintisi yaşamaktadır. Firma yöneticileri zamanlarının yaklaşık %23’ünü mevzuat gerekliliklerini yerine getirmek için harcamaktadır. Firmaların yalnızca %31’inin bir mevduat veya tasarruf hesabı bulunmaktadır. Firmaların güvenlik harcaması yapma olasılığı ülke ortalamasından biraz daha yüksektir. Mikro işletmeler (5’ten az çalışanı olan) ile orta büyüklükteki işletmeler (20-99 çalışanı olan) istihdamda en fazla paya sahiptir (her biri %32). Faaliyetler önündeki en çok üzerinde durulan engel vergi oranlarıdır.

Alt bölgede bulunan Ordu için SEGE 2011 Sırası 61 ve SEGE 2011 Endeksi – 0,4810’dur. Rekabet gücü bakımından, 2014 yılında Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi (EDAM) tarafından hazırlanan Rekabet Gücü Endeksinde Ordu 60. sırada yer almıştır. Ordu’nun en iyi performans gösterdiği alt endeks Pazar Büyüklüğü (32. sırada), sıralamada en düşük olduğu alt endeks ise Yaratıcı Sermaye olmuştur (70. sıra).

Bu istatistiksel bilgilendirmeden maksat; politika geliştiricilere ve özel sektör ile kamu sektöründekilere bölgemizdeki kısıtlar hakkında bilgi sunmak ve merkezî ve yerel kuruluşlara özel sektörün faaliyet gösterdiği koşulları ölçebilmek ve değerlendirebilmek için yatırım ortamını değerlendirebilecekleri kısmî bir referans sunmaktır.

KAYNAKÇA :

1 DİNÇER, Bülent / ÖZASLAN, Metin – İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2004), T.C. Başbakanlık DPT Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Nisan 2004, http://ekutup.dpt.gov.tr/

2 DÜNYA Bankası Grubu – Bölgesel Yatırım Ortamı Değerlendirmesi Raporu / TR90 İBBS II Bölgesi Trabzon – Ordu – Giresun – Rize – Artvin – Gümüşhane, 64 sh., Eylül 2016, http://yatirimortami.sbb.gov.tr/docs/TR90_Duzey2_Bolgesi_Raporu.pdf

Siz de yorum yapın, görüşlerinizi belirtin.

Yazarın Diğer Yazıları

Yazarın tüm yazıları.

Rahmetle Anıyoruz…

12 Ekim 2021 okunma
Merhum Yazarımız M. Ufuk Mistepe’nin Ünye’ye dair yazılarını ve makalelerini yazar arşivinden okuyabilirsiniz. Merhum Yazarımızı rahmetle anıyoruz. Mekanı cennet... Devamını Oku

Canik’te İdarî Yapı ve Osmanlı’da Yenileşme Zarureti (1793 – 1851)

10 Temmuz 2020 okunma
Bu makalede Ünye’nin 1790 – 1850’li yıllardaki idarî yapısı, Doç. Dr. Abdullah SAYDAM’ın 33 sayfalık çalışmasına dayanarak, özet olarak aktarılacaktır. Sultan II. Mahmud, saltanatının sonlarına doğru Orta ve Doğu Karadeniz bölgesindeki idarî... Devamını Oku

Araştırmacılık Terimleri

3 Temmuz 2020 okunma
Ünye hakkında araştırma yapanların ve okuyucularımızın, sıkça karşılaştıkları bazı Osmanlıca Tarih Terimleri’nin anlamlarını bilmeleri, yazılanların anlaşılması açısından önemli bir husustur. Bu itibarla başlangıç olarak ehemmiyet arz eden... Devamını Oku

Ünye Mûsikî Tarihinde Ali Riza Sağman

26 Haziran 2020 okunma
‘Ünye Şarkı ve Türküleri’ kitabımda Ünye Mûsikî Tarihi’ne damgasını vurmuş, tespit edebildiğimiz şahsiyetleri kısaca da olsa tanıtmaya çalışmış idim. Aslında her bir musikîşinasın ayrı ayrı ele alınması icap eder. Başlangıç olmak üzere... Devamını Oku

Satıroğulları Ünyeli Müftü Sülâlesi

19 Haziran 2020 okunma
2017 yılında altı bölüm halinde yayımladığımız “Ünye Müftüleri” adlı yazı dizimizde bir müftü sülâlesinin bu tarihçeye damgasını vurduğunu görüyoruz. Ailenin ahvadlarından Satıroğulları ailesi Keşaplı Sokak’tan komşumuz olurlar. ÖZPAKER... Devamını Oku

Ünye Uğrak Vapurlarını Tanıyalım

12 Haziran 2020 okunma
Su buharı gücüyle çalışan gemileri VAPUR olarak adlandırıyoruz. Önceleri yandan çarklı olarak yaşamımıza giren vapurlar daha sonra günümüzün dizel elektrik tahrik sistemi donanımlı enerji tasarrufu sağlayan modellerine erişinceye değin XIX. yüzyılın... Devamını Oku

Ünye Tarihi, M.Ö. XV Bin Yılına Uzanıyor Mu? – I

5 Haziran 2020 okunma
Kelleroğlu M. Bahattin Bey, kaynak belirtmeksizin; “Ünye, Milât’tan 1270 sene evvel vuku bulan Turuva Muharebe-i Meşhuresi’nden sonra, Karadeniz sahilinde tesis edilmiş müstemlekelerden birisi olup, ismi kadimi (One) veyahut (Oney)’dir.” demişti.1 Ünye’de ilk... Devamını Oku

Kimler Geldi Kimler Geçti ?

29 Mayıs 2020 okunma
Ünye ve hinterlandı tarihî seyir içerisinde birçok kavim ve milletlere ev sahipliği yapmıştır. Muhtelif köşe yazılarımızda dile getirdiğimiz bu kitlesel değişimleri bir arada ve kronolojik düzen içerisinde değerlendirmenin daha uygun olacağını... Devamını Oku

Ünye ve Hinterlandında Oğuz – Türkmen Boyları ve Yer Adları

22 Mayıs 2020 okunma
Makalemizin araştırma konusu 24 ana Oğuz boyu ile Oğuz asıllı Türkmen kabilelerinin Ünye ve hinterlandındaki (Ordu, Fatsa, Terme, Akkuş) bazı yerleşim noktalarıdır. Türkmen boy, bölük, uruk (oymak, öz) ve tirelerinin (oba, aile) adlarını Yrd. Doç. Dr. Aydın... Devamını Oku

Ordu ve Ünye Hinterlandının Endemik Bitki Örtüsü

8 Mayıs 2020 okunma
Ordu’nun Melet ırmağının doğusu Kolşik altbölge, Ünye’nin içerisinde yer aldığı batısı ise Euxin (Öksin) altbölge olarak anılmaktadır. Kolşik kesimde ılıman kuşak yağmur ormanları niteliğinde ormanlara rastlanır. Yükseklerde ise çalılıklar,... Devamını Oku