ÜNYE MÜFTÜLERİ – IV

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

4 – Müftü Tokatlızâde Hacı Hasan Tahsin Efendi: Tokat’tan hoca ve hâfız olarak gelmiştir. 1870 – 1900 yılları arası hem Müftülük yapmış ve hem de Sadullah Efendi Medresesi’ni halkın yardımı ile yaptırarak, Müderrislik (Hocalık) yapmıştır. Uzun süre Müderrislik ve Müftülük’te bulunmuştur. Ünye’de ölmüştür. Kabri Saray Câmîi’nin kıblesinde, deniz tarafındaki penceresinin altındadır.⁵

Ahvadları: Kızı olmamış, 5 erkek çocuğu olmuş, torunları Ahmet, Uğur, Hüseyin Tokatlı, H. Tahsin Kadıoğlu, Dr. Orhan Taşçı, Şükrü Kurnalı, Mustafa Kıyışkan, Fikret Bilgiç, Murat Aydınlı ve akrabalarıdır.⁵

İbrahim Hakkı Efendi (Ünyeli): Ünye Müftüsü Tokatîzâde Hasan Tahsin Efendi’nin oğlu olup 1291 H. (M. 1874/75) senesinde Ünye’de doğmuştur. Ünye Rüştiyesi Birinci Muallimi Abdülkadir Efendi’den Arapça ve Farsça okumuş ve Samsun Maarif Komisyonu’nda imtihan olarak ilk mekteb muallimliğini kazanmıştır. Eylül 1304’te Ünye Rüştiyesi Birinci Muallimi Muavinliği’ne tâyin edilmiştir. Nisan 1311’de Ünye İbtidaî Mektebi Muallimliği’ne nakl ve Nisan 1312’de Görele Rüştiyesi İkinci Muallimliği’ne tâyin edilmiştir. 1313’den Kânunisâni 1316’ya kadar Ünye Rüştiyesi İkinci Muallimliği’nde bulunmuş ve bu tarihten Mart 1326’ya kadar bu mektebin Dinî İlimler, Arapça ve Farsça muallimliğinde istihdam edilmiştir. Bu tarihten itibaren Haziran 1327’ye kadar Ünye Eytam Müdürlüğü’nde bulunmuştur.^16-18

1. 1305 – M. 1888 ve H. 1309 – M. 1892 tarihli Trabzon Vilâyeti Salnâmeleri’nde (Naib Reşit Efendi ve Ahmet Refet Efendi) ve Müftü, Hasan Efendi olarak verilmiş ve MECLİS-İ İDARE-İ KAZA’da Müftü Efendi, Aza-yı tabiiye olarak gösterilmiştir.^6-7

1888 ve 1892’de TRABZON RUM METROPOLİTLİĞİ, dört serpiskoposluğa münkasımdır. DÖRDÜNCÜSÜ merkezi Niksar olmak üzere Ordu, Fatsa, Ünye, Terme kazalarından ibarettir. (sh. 283 – 293)^6-7

680. 1308 – M. 1890 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de Ünye Kazası memuriyet ve esamîsi (isimleri) 680. sayfada verilmiştir. Kaymakam Mehmed Ali Efendi, Naib İsmet Efendi’dir. Kaza-i mezkûra mülhak 83 kura (köyler) – Nefs-i Ünye; 34 kura (köyler), 1 nahiye (Karaguş).²⁵
681. 1309 – M. 1892 tarihli on dördüncü Trabzon Vilâyeti Salnâmesi, önceki yıllıklara kıyasla Ünye hakkında en fazla malûmat içerme özelliğine sahiptir. Osmanlıca baskı Sâlnâme’nin 255 ve 258. sayfaları Ünye Kazası’na tahsis edilmiştir. Ünye Kazası Kaymakamı Reşid Paşa mir alam sâlise, Naibi Ahmed Rafet Efendi, Meclis-i Beledî Reisi Osman Efendi, Mal Müdürü Halid Efendi, Tahrirat Kâtibi İsmail Efendi ve Müftü Hasan Efendi’dir.⁸

Sâlnâme, devamla Meclis-i İdare-i Kaza (İlçe İdare Meclisi), Mahkeme-i Bedayet-i Kaza (İlçe Bedayet Mahkemesi), Memurin Müteferrika (muhtelif memurlar), Meclis-i Beledî (Belediye Meclisi), Ünye Kazası’na merbut (bağlı) Karakuş (Akkuş) Nahiyesi reis, müdür, kâtip ile diğer âzâ ve personelin adlarını vermek suretiyle iki sayfalık “Kazaya Dair Malûmat” ardından Fatsa Kazası verilerine geçmektedir.

706. 1309 – M. 1891 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de ise Ünye Kazası memuriyet ve esamîsi (isimleri) 706. sayfada verilmiştir. Kaymakam Mehmed Reşîd Paşa (Mîr-i Mîran), Naib İsmet Efendi’dir. Kaza-i mezkûra mülhak 83 kura (köyler) – Nefs-i Ünye; 34 kura (köyler), 1 nahiye (Karaguş).²⁵
707. 1310 – M. 1892 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de Ünye Kazası memuriyet ve esamîsi (isimleri) 714. sayfada verilmiştir. Kaymakam Mehmed Reşîd Paşa (Mîr-i Mîran), Naib Abdülhalim Efendi’dir. Kaza-i mezkûra mülhak 83 kura (köyler) – Nefs-i Ünye; 34 kura (köyler), 1 nahiye (Karaguş).²⁵
708. 1311 – M. 1893 tarihli on beşinci Trabzon Vilâyeti Salnâmesi’nin 283 ve 287. sayfaları Ünye Kazası’na tahsis edilmiştir. İki sayfalık ‘Kazaya Dair Malûmat’ın ardından Fatsa Kazası verilerine geçilmektedir.

Ünye Kazası Kaymakamı İbrahim Lütfü Bey sâlise, Naibi Abdülhalim Efendi, Dâire-i Belediyye Reisi Hacı Salim Efendi, Mal Müdürü Süleyman Şevki Efendi sâlise, Tahrirat Kâtibi İsmail Efendi ve Müftü Hacı Hüseyin Efendi müderris’dir.⁸

748. 1311 – M. 1893 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de ise Ünye Kazası memuriyet ve esamîsi (isimleri) 748. sayfada verilmiştir. Kaymakam Ömer Asaf Efendi, Naib Abdülhalim Efendi’dir. Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵

“Tarihin Bir Döneminde Ünye ve Çevresinde Yaşanan Olaylar, 1864 – 1920” adlı yapıtta yer alan fî 1 Eylül sene (1)309 / (13 Eylül 1893) tarihli bir mazbatada Kaimmakam-ı Ünye İbrahim Lütfi, E’d-dâi Nâib Abdulhalim, E’d-dâi Müftü Es-seyyid Mehmed Tevfik ve Müdür-i Mal Süleyman Şevki ile azaların ad ve unvanları yer almaktadır.²²

766. 1312 – M. 1894 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de ise Ünye Kazası memuriyet ve esamîsi (isimleri) 766. sayfada verilmiştir. Kaymakam İbrahim Lütfü Bey (sâlise), Naib Mustafa Selâmi Efendi’dir (Devriye Müderrisi). Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵
767. 1313 – M. 1896 tarihli on altıncı Trabzon Vilâyeti Salnâmesi’nin 265 ve 268. sayfaları Bafra, Çarşamba ve Terme kazaları ardından Ünye Kazası’na tahsis edilmiştir. İki sayfalık ‘Kazaya Dair Malûmat’ın ardından önceki yıllıklarda olduğu gibi Fatsa Kazası verilerine geçilmektedir.

Ünye Kazası Kaymakamı İsmail Hakkı Efendi, Naibi Mustafa Selâmi Efendi müderris, Beledî Dâiresi Reisi Hacı Salim Efendi, Mal Müdürü Süleyman Şevki Efendi sâlise, Tahrirat Kâtibi İsmail Hakkı Efendi ve Müftü Mehmed Efendi’dir.⁸

802. 1313 – M. 1895/1896 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de ise Ünye Kazası memuriyet ve esamîsi (isimleri) 802. sayfada verilmiştir. Kaymakam İsmail Hakkı Efendi, Naib Mustafa Selâmi Efendi’dir (Devriye Müderrisi). Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵
803. 1314 – M. 1896 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de Ünye Kazası (Sınıf 3) memuriyet ve esamîsi (isimleri) 811. sayfada verilmiştir. Kaymakam Mehmed Rüşdü Bey (sâniye, 11 Rebiyülahir 1312), Naib Mustafa Selâmi Efendi’dir (Devriye Müderrisi). Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵
804. 1315 – M. 1897 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de Ünye Kazası (Sınıf 3) memuriyet ve esamîsi (isimleri) 501. sayfada verilmiştir. Kaymakam Sadık Efendi, Naib Ali Enver Efendi’dir (Devriye Müderrislerinden). Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵
805. 1316 – M. 1898 tarihli on yedinci Trabzon Vilâyeti Salnâmesi’nin 318 ve 319. sayfaları Bafra, Çarşamba ve Terme kazaları ardından Ünye Kazası’na tahsis edilmiştir. Ardından Fatsa Kazası verilerine geçilmektedir.

Ünye Kazası Kaymakamı Hacı İbrahim Halil Efendi mütemayiz, Naibi Enver Efendi kibar-ı müderrisin, Mal Müdürü Osman Efendi râbia, Tahrirat Kâtibi İsmail Hakkı Efendi ve Müftü Mehmed Efendi’dir.⁸

602. 1316 – M. 1898 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de ise Ünye Kazası (Sınıf 3) memuriyet ve esamîsi (isimleri) 602. sayfada verilmiştir. Kaymakam Mehmed Sadık Efendi, Naib Ali Enver Efendi’dir. Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵
603. 1317 – M. 1899 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de Ünye Kazası (Sınıf 3) memuriyet ve esamîsi (isimleri) 572. sayfada verilmiştir. Kaymakam Hacı İbrahim Efendi (Mütemayiz – 3 Safer 1315), Naib Salih Efendi’dir. Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵
604. 1318 – M. 1900 tarihli on sekizinci Trabzon Vilâyeti Salnâmesi’nin 209 ve 210. sayfaları Bafra, Çarşamba ve Terme kazaları ardından Ünye Kazası’na tahsis edilmiştir. Ardından Fatsa Kazası verilerine geçilmektedir.

Ünye Kazası Kaymakamı Hacı İbrahim Efendi mütemayiz, Naibi Hacı Salih Efendi devriye mevalisinden, Mal Müdürü Osman Remzi Efendi sâlise, Tahrirat Kâtibi İsmail Hakkı Efendi ve Müftü Mehmed Efendi’dir.⁸

614. 1318 – M. 1900 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de ise Ünye Kazası (Sınıf 3) memuriyet ve esamîsi (isimleri) 614. sayfada verilmiştir. Kaymakam Hacı İbrahim Efendi (Mütemayiz – 3 Safer 1315), Naib Salih Efendi’dir. Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵
615. 1319 – M. 1901 tarihli on dokuzuncu Trabzon Vilâyeti Salnâmesi’nin 138 – 140, 171 ve 172. sayfaları ve bazı sayfalar kısmen Samsun ve Çarşamba kazaları ardından Ünye Kazası’na tahsis edilmiştir. Ardından Fatsa ve Terme kazaları ile Lâzistan Sancağı verilerine geçilmektedir.

Ünye Kazası Kaymakamı Hacı İbrahim Paşa mir-i miran, Naib Halil Hâki Paşa mir-i miran, Daire-i Belediyye Reisi Ahmed Salim Efendi sâlise, Mal Müdürü Osman Remzi Efendi sâlise, Tahrirat Kâtibi İsmail Hakkı Efendi râbia, Meclis-i İdare-i Kaza Aza-i Tabiiyye Müftü Mehmed Vâkıf Efendi’dir.⁸

Hazinedârzâde Nuri Paşa mir-i miran, Hafidizâde Ahmet Salim Efendi sâlise, Çubukcuzâde Ârif Efendi sâlise, Şakir Efendi zâde Hamdi Efendi sâlise, Canik Belediye Kâtibi Hasan Fahri Efendi sâlise, Kethüdazâde İsmail Hakkı Efendi râbia, Hacı Mahmud Ağazâde Hâfız Hamdi Efendi râbia, Topalzâde Server Efendi sâlise.⁸

İlmiyye : Hocazâde Halil Efendi devriye müderrisi, Kerim Efendi zâde Feyzullah balâ-i hâmise mevleviyeti, Feyzullah Efendi zâde Nuri Efendi İzmir pâye-i mücerridi, Halil Efendi zâde Osman Şükrü Efendi, Hacı Ali Kadızâde Ali Enver Efendi devriye müderrisi, Hamza Mahmudzâde Yakub Hilmi Efendi devriye müderrisi, .. zâde Bahaeddin Efendi devriye müderrisi, Taslızâde Hacı Yusuf Efendi devriye müderrisi, Müfti-i Kaza Hocazâde Tevfik Efendi devriye müderrisi.⁸

666. 1319 – M. 1901 tarihli Sâlnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye’de ise Ünye Kazası (Sınıf 3) memuriyet ve esamîsi (isimleri) 666. sayfada verilmiştir. Kaymakam Hacı İbrahim Efendi (Mütemayiz – 3 Safer 1315), Naib Halil Efendi’dir. Kaza-i mezkûra merbut 117 kura (köyler), 1 nahiye (Karakuş).²⁵

Devam edecek                                                        08 Ocak 2016 / Ankara

KAYNAKÇA :

⁵ KADIOĞLU, Hasan Tahsin (SAY) – Ünye Müftüleri, Haftalık ÇAĞRI Gazetesi, Yıl : 12, Sayı : 504, 17.06.1988, http://unyezile.com/muftu.htm

⁶ EMİROĞLU, Kudret – Trabzon Vilâyeti Salnâmesi 1888, C. 13, Temmuz 2002, s. 588 – 593. http://unyezile.com/salname.htm

⁷ EMİROĞLU, Kudret – Trabzon Vilâyeti Salnâmesi 1892, 14. Cilt, Mayıs 2005, sh. 518 – 525. http://unyezile.com/salname.htm

⁸ EMİROĞLU, Kudret – Trabzon Vilâyeti Salnâmeleri 1869 – 1904, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, 23 Cilt, Haziran 1993, http://unyezile.com/salname.htm

¹⁶ ALBAYRAK, Sadık – Son Devir Osmanlı Uleması: İlmiye Ricalinin Teracim-i Ahvali, 2. Cilt, sh. 219, 1980.

¹⁸ ÇALIK, Mustafa – Tarihi, Sarayı, Konakları, Kadıları, Hattatları, Fındığı, Mısırı ve Gemiciliğiyle Ünye, Avrupa Yakası Ünyeliler Derneği, İstanbul, 1999, 284 sayfa.

²² BACACI, Sabri – Tarihin Bir Döneminde Ünye ve Çevresinde Yaşanan Olaylar (1864 – 1920), ÜNSEV Kültür Yayını No. 1, Birinci Basım, İstanbul, Mart 2008, 217 sh.

²⁵ T.C. DEVLET SALNÂMESİ – 1927 / 1928, Matbuat Müdüriyet-i Umumîyesi Neşriyatından: 3, 855 sh., 480 – 493. sh. Ve diğer Devlet Sâlnâmeleri.