son haberler

ÜNYE YAŞAMINDAN BAZI KESİTLER

Yayınlanma Tarihi: 23 Haziran 2017 okunma

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

Takip ettiğiniz üzere Ünye ve hinterlandı ile ilgili yayımlanan her eser zamanla bibliyografik arşivime katıldıkça o eser içerisinde yer alan Ünye içerikli bahisleri özet olarak sizlerle paylaşıyor ve konu hakkında derlenen bilgileri “Ünye Makaleleri” konu başlığı altında bir araya getiriyorum. Bugüne dek çoğu yayımlanmış 650 Ünye odaklı makaleyi her biri 500’er sayfalı beş cilt muhtevası altında topladım ve tüm gelirleri Ankara Ünyeliler Derneği’ne bağışlanmak üzere yayımlanması için Ünye Belediye Başkanlığı’na tetkik için teslim ettim.

Bu minval üzere en son Sayın Hikmet PALA tarafından Eylül 2015’te yayımlanan ve 49 makaleden oluşan “Ordu Tarihinde Olaylar ve İnsanlar1 adlı 351 sayfalık eserdeki Ünye’ye ait pasajları da bu makale bünyesinde sizlere aktarmaya çalışacağım.

Ordu’da Bir Aile Müzesi: Saatçi Hafız Hüseyin Konağı” adlı makale içerisinde Ünye Müze Ev de zikredilmektedir. “Yine benzer bir örnek Ünye Belediyesi Müze Evi’dir. 1760 yılında yaptırılan Kaptan Server Bey’in evi, yöre halkının deyimiyle Kaptan Evi, 2010 yılında Belediye Başkanı Ahmet ARPACIOĞLU ve Ünye Tarih Araştırma Grubu’nun katkılarıyla restore edilmiş ve eskiden kullanılan eşyalarla bir müzeye çevrilmiştir. Ünyeliler el birliğiyle müze evin her bir bölümünü, geçmiş yıllarda kullanılan eşyalarla doldurmuşlar ve ortaya mükemmel bir kent müzesi çıkarmışlardır.” (sh. 29)

1872 Yılında Ordu Kasabası” adlı makalede Ünye’ye kısa pasajlarla değinilmiştir. “Ordu Kazası bu yıllarda Giresun, Tirebolu, Görele, Vakfıkebir, Sürmene, Akçaabat ve Of kazalarıyla birlikte Trabzon Sancağı’na bağlıydı. Bugün Ordu’nun ilçeleri olan Ünye ve Fatsa ise Canik Sancağı’nda yer alıyorlardı. (sh. 71 – 72)

1872 yılında Ordu’da Çarşamba, Perşembe Kasabası’nda Perşembe, Bolaman’da Cuma, Ünye’de ise Pazartesi günü pazar kuruluyordu. (sh. 73)

Ordu’ya bağlı dört nahiye vardı: Ordu Merkez, Aybastı, Perşembe, Maa Ulubey Hapsemana (Ulubey ve Gölköy). Bugünkü Bolaman, Akkuş (Karakuş), Ünye ve Fatsa ise Ünye Kazası adıyla Canik Sancağı’na bağlıydı. (sh. 73 – 74)

1907 Yılı Mahkeme Kayıtlarında Ordu” adlı makalede Şer’iyye Sicilleri’nden bahsedilmekte. “2013 yılında Ünyeliler Derneği (ÜNDER) tarafından Ünye Şer’iyye Sicilleri adlı kapsamlı ve baskı kalitesi çok yüksek bir eser yayımlandı. 800 sayfalık eser, 1813 – 1872 yılları arasında Ünye mahkemesi tarafından tutulan defterin çeviri ve yorumunu içeriyor. Sabri BACACI, İrfan DAĞDELEN ve Osman DOĞAN tarafından Ünye ve dolayısıyla da Ordu tarihine kazandırılan bu esere Ünye Belediyesi de destek olmuş. Emeği geçen herkesi kutluyorum.” (sh. 88 – 89)

Bunun gibi hayli masraflı çalışmalar ancak kurumsal destekler sonucunda yayımlanabilir. Ordu’da valilik ve belediye dışında bu çalışmalara destek veren bir resmî ya da özel kurum gözükmüyor. Ancak inanıyorum ki zaman içerisinde Ordu hakkında daha çok basılı eser üretilecek, kurumlar bu eserlere daha çok destek olacaklardır. (sh. 89)

Koçboynuzu: Mitridates Döneminden Bugüne Bir Yol Hikâyesi” adlı makalede Ünye, Tarihî Kral Yolu ile birlikte anılmıştır. “İşte Ordu’yu dâhilden Fatsa’ya bağlayan Koçboynuzu Yolu, Pontus Krallığı döneminde kaleleri birbirine bağlayan tarihî yolun bir bölümünü oluşturmaktadır. Tarihî Kral Yolu, Ünye Kalesi’ni Cıngırt Kalesi’ne, Cıngırt Kalesi’ni Bolaman Kalesi’ne, Bolaman Kalesi’ni de Perşembe’nin güneyinden bir yay çizerek sahildeki Kotyora Antik Kenti’ne bağlıyordu. Kotyora ise bugün Bayadı köyü sınırları içinde bulunan Kurul Kalesi’ne atların, insanların ve at arabalarının geçebileceği genişlikte bir yolla bağlanıyordu. Osmanlı döneminden kalma haritalarda Koçboynuzu denilen yol çok açık bir biçimde görülmektedir. (sh. 229)

Nazif ERGİN, Ordu’yu Fatsa’ya bağlayan yolun ıslah edilerek araçların geçebileceği bir hale getirilmesi için bir çalışma başlattı. Vali Nazif ERGİN, Ordu’da görev yaptığı yıllara ait anılarında bu yol çalışmalarıyla ilgili şunları yazmaktadır: “Ordu’yu Fatsa’ya ve Ünye üzerinden ve sahilden Samsun’a ve kışın kapanan Mesudiye yoluna muvazi olarak dereden bir yolla dâhile bağlamak istedik. ..1933 senesinde ilk defa otomobille Ordu’dan Fatsa’ya gitme imkânı elde edilmiştir.” (sh. 230)

1938 yılında Ünye öğretmenlerinden Burhan HANHAN tarafından kaleme alınan “Ünye Merkez Nahiyesinde Siyasal Bakımdan Etüdler – 1937” adlı çalışma Ordululara sunulmuştu. 236 ve 238. sayfalar bu kitapçığa hasredilmiştir.

Cumhuriyetin İlk Yıllarında Ordu Hakkında Yayımlanan Kitaplar” başlıklı makalede aynı konuya şu ilâveler yapılmıştır : “Burhan HANHAN’ın kaleme aldığı bu eser köy incelemeleri açısından son derece ilginçtir. Öğretmenlerin köylülere sordukları 28 sorudan oluşan ankete verilen cevapların Başöğretmen Burhan HANHAN tarafından tasnif edilmesi sonucu ortaya çıkan eserde, köyler; coğrafî durum, tarih, nüfus, siyasal, sosyal ve ekonomik yapı, hayr kuruluşları, âdet, inanç ile sosyal, siyasal ve ekonomik ihtiyaçlar yönünden incelenmektedir. Kitapta Ünye’nin Döşemedibi, Saylan, Çataltepe, Taflancık, Kumarlı, Göbü ve Zenbek köyleri ele alınmıştır. (sh. 277)

Ordu Halkevi Yayınları arasından çıkan “Ünye Merkez Nahiyesinde Siyasal Bakımdan Etüdler” adlı kitap, Ülkü Dergisi’nin Mayıs 1938 sayısında konu edilmiştir. Ancak Ülkü Dergisi, yanlış bir bilgi olarak kitabın Ünye Halkevi tarafından çıkartıldığını yazmıştır: “Bu arada halkevliler köyü anlama ve kalkındırma davamızın da bayraktarı olmuşlardır. Elimizin altında Ünye Halkevi’nin neşrettiği (!) bir broşür duruyor: Bunun mütalâasından anlıyoruz ki Ordu ve bu arada Ünye münevverleri, köylerde anketler yapmakta ve başlıca; köyün coğrafî durumu ve tarihi, nüfus vaziyeti, siyasal, sosyal ve ekonomik durumu, hayr teşekkülleri, kültür, âdet ve itikat, sosyal, siyasal ve ekonomik ihtiyaçlar etrafında görgü ve bilgi sahibi olmak ve topladıkları malûmatı muntazam ve sarih kaydetmek gayesini gütmektedirler.” (sh. 277)

Ordu Halkevi Kitapsaray ve Yayın Komitesi tarafından derlenen Ordu İli’nde 1. Köy Bayramı çalışması Ordu Halkevi’nin beşinci yayını olarak 1938 yılında basılmıştır. Ordu İli’nde değişik köy, nahiye ve ilçelerde yapılan Köy Bayramı törenlerine ait fotoğraflara bol miktarda yer verilmiştir. Köy Bayramı hazırlıkları, bayram izlenimleri, bayramda okunan söylevler verildikten sonra fotoğraflarla Ordu köylerinden notlar aktarılmaktadır. (sh. 278)

Ordu Tahıl Pazarı” makalesinde kapanlar bahsi ele alınmış. Ünye’de bazen Hapan bazen Kapan denilen üstü kapalı pazar yeri hakkında Sayın PALA şu bilgilere yer veriyor: “Kapan sözcüğü, Osmanlı döneminde şehirde yiyecek maddelerinin fiyatlandırıldığı, satışının yapıldığı pazar yeri olarak kullanılmaktaydı. Ordu’daki Unkapanı da bu anlamda un satışının yapıldığı, unun fiyatlandırıldığı yerin adıydı. Kapan Arapça’da terazi, kantar anlamında kullanılan ‘kabban’ sözcüğünün Türkçe söylenişe uyarlanmış biçimidir. (sh. 283 – 284)

Ordu’nun Görsel Hâfızası Foto Nücumî: Temel UZLU” makalesinde Ünyeli dört şâire ilişkin detayların yer aldığı “Ordulu Ozanlar” kitabından bahsedilmekte. “Haramiler’in arka kapağında Temel UZLU ‘hiç satılmayan 5 eserinin yayımlandığını hiç satılmayacak 5 büyük eseri daha baskıya hazırladığını ve yine yılmadan 3 eseri daha yarıladığını’ yazmış. Yayımlanan beş eserden biri: Ordulu Ozanlar (1972).” (sh. 308)

Ünye Haber Gazetesi’nde bu konuyu “Ordulu Ozanlar Kitabında Ünyeli Şâirler” başlığı altında yayımlamıştık.2

Sayın PALA’ya, ilçemize de ışık tutan eserinden dolayı teşekkürlerimle…

KAYNAKÇA :

1 PALA, Hikmet – Ordu Tarihinde Olaylar ve İnsanlar, I. Basım, Eylül 2015, 351 sayfa, ISBN 978-605-9825-88-7.

2 MİSTEPE, M. Ufuk – Ordulu Ozanlar Kitabında Ünyeli Şâirler, Ünye Haber Gazetesi, 06.01.2012, Yıl : 9, Sayı : 1166.

Siz de yorum yapın, görüşlerinizi belirtin.

Yazarın Diğer Yazıları

Yazarın tüm yazıları.

Rahmetle Anıyoruz…

12 Ekim 2021 okunma
Merhum Yazarımız M. Ufuk Mistepe’nin Ünye’ye dair yazılarını ve makalelerini yazar arşivinden okuyabilirsiniz. Merhum Yazarımızı rahmetle anıyoruz. Mekanı cennet... Devamını Oku

Canik’te İdarî Yapı ve Osmanlı’da Yenileşme Zarureti (1793 – 1851)

10 Temmuz 2020 okunma
Bu makalede Ünye’nin 1790 – 1850’li yıllardaki idarî yapısı, Doç. Dr. Abdullah SAYDAM’ın 33 sayfalık çalışmasına dayanarak, özet olarak aktarılacaktır. Sultan II. Mahmud, saltanatının sonlarına doğru Orta ve Doğu Karadeniz bölgesindeki idarî... Devamını Oku

Araştırmacılık Terimleri

3 Temmuz 2020 okunma
Ünye hakkında araştırma yapanların ve okuyucularımızın, sıkça karşılaştıkları bazı Osmanlıca Tarih Terimleri’nin anlamlarını bilmeleri, yazılanların anlaşılması açısından önemli bir husustur. Bu itibarla başlangıç olarak ehemmiyet arz eden... Devamını Oku

Ünye Mûsikî Tarihinde Ali Riza Sağman

26 Haziran 2020 okunma
‘Ünye Şarkı ve Türküleri’ kitabımda Ünye Mûsikî Tarihi’ne damgasını vurmuş, tespit edebildiğimiz şahsiyetleri kısaca da olsa tanıtmaya çalışmış idim. Aslında her bir musikîşinasın ayrı ayrı ele alınması icap eder. Başlangıç olmak üzere... Devamını Oku

Satıroğulları Ünyeli Müftü Sülâlesi

19 Haziran 2020 okunma
2017 yılında altı bölüm halinde yayımladığımız “Ünye Müftüleri” adlı yazı dizimizde bir müftü sülâlesinin bu tarihçeye damgasını vurduğunu görüyoruz. Ailenin ahvadlarından Satıroğulları ailesi Keşaplı Sokak’tan komşumuz olurlar. ÖZPAKER... Devamını Oku

Ünye Uğrak Vapurlarını Tanıyalım

12 Haziran 2020 okunma
Su buharı gücüyle çalışan gemileri VAPUR olarak adlandırıyoruz. Önceleri yandan çarklı olarak yaşamımıza giren vapurlar daha sonra günümüzün dizel elektrik tahrik sistemi donanımlı enerji tasarrufu sağlayan modellerine erişinceye değin XIX. yüzyılın... Devamını Oku

Ünye Tarihi, M.Ö. XV Bin Yılına Uzanıyor Mu? – I

5 Haziran 2020 okunma
Kelleroğlu M. Bahattin Bey, kaynak belirtmeksizin; “Ünye, Milât’tan 1270 sene evvel vuku bulan Turuva Muharebe-i Meşhuresi’nden sonra, Karadeniz sahilinde tesis edilmiş müstemlekelerden birisi olup, ismi kadimi (One) veyahut (Oney)’dir.” demişti.1 Ünye’de ilk... Devamını Oku

Kimler Geldi Kimler Geçti ?

29 Mayıs 2020 okunma
Ünye ve hinterlandı tarihî seyir içerisinde birçok kavim ve milletlere ev sahipliği yapmıştır. Muhtelif köşe yazılarımızda dile getirdiğimiz bu kitlesel değişimleri bir arada ve kronolojik düzen içerisinde değerlendirmenin daha uygun olacağını... Devamını Oku

Ünye ve Hinterlandında Oğuz – Türkmen Boyları ve Yer Adları

22 Mayıs 2020 okunma
Makalemizin araştırma konusu 24 ana Oğuz boyu ile Oğuz asıllı Türkmen kabilelerinin Ünye ve hinterlandındaki (Ordu, Fatsa, Terme, Akkuş) bazı yerleşim noktalarıdır. Türkmen boy, bölük, uruk (oymak, öz) ve tirelerinin (oba, aile) adlarını Yrd. Doç. Dr. Aydın... Devamını Oku

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında Ünye ve Ordu

15 Mayıs 2020 okunma
Ulusal düzeyde ekonomik ve sosyal kalkınma yanında, bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesinde ve ülke genelinde dengeli bir kalkınmanın sağlanmasında il ve ilçeler, temel birimler olarak değerlendirilmek durumundadır.1 İlçelerin, illerin ve bölgelerin... Devamını Oku