Ünye İlçesi Maden Kaynakları ve Çevre Sorunu

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

Orta Karadeniz Bölgesi’nde bulunan Ordu İli jeolojik konumu ile zengin bir metalojenik kuşak içerisinde yer alıyor. Bölgenin, metalik cevherleşmelerin yanı sıra endüstriyel hammaddeler açısından da zengin ve çeşitli maden yataklarına sahip olduğu söylenebilir. Çok sayıda maden yatağı ve zuhurun bulunduğu Ordu İli’nde araştırmaların çoğu MTA Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nce yapılmış olup, yakın çevrede özel şirketlerin ve Genel Müdürlüğün maden aramaya yönelik çalışmaları devam etmektedir.¹

Genelde volkanik kayaçların egemen olduğu bölgede metalik madenlerden bakır, kurşun, çinko, altın, gümüş ve manganez asıl zenginleşmeleri temsil eder.¹ Makalemizde, Ünye ölçeğinde yer alan madenleri konu edineceğiz. Daha önce de 28 Ekim 2011 tarihli Ünye Haber Gazetesi’nde “Ünye’nin Yeraltı Zenginlikleri”ni makale halinde yayımlamıştık.²

Bilinen bentonit sahaları genelde volkano – sedimenter bir istif içerisinde bulunur. Kalite ve tenörü ağartma toprağı olarak belirlenen Ünye Hatipli bentonit yatağı, Ünye Kavaklar ve Tavkutlu bentonit yatağında 743.000 ton mümkün, 2.564.000 ton muhtemel bentonit rezervi vardır (yatak işletilmektedir). Ünye – Fatsa – Keşköy bentonit sahasında 460.000 ton mümkün rezerv (yatak işletilmektedir), Ünye – Fatsa – Emineli bentonit sahasında 421.800 ton mümkün rezerv (yatak işletilmektedir), Ünye – Fatsa – Ahizetli bentonit sahasında 128.000 ton mümkün rezerv (yatak işletilmektedir), Ünye – Fatsa – Tavkutlu – Gölcüğez bentonit sahalarında 812.000 ton mümkün rezerv varlığı tespit edilmiştir. Ünye Hatipli bentonit yatağında rezerv tespiti yapılmamıştır ve tüm bu bentonit yatakları ağartma toprağı ve kedi altlığı (kedi kumu) (Ca-bentonit) olarak işletilmekte ve ihraç edilmektedir.¹

Ünye Madencilik firması, 1995 yılında kurulmuş Kalsiyum Bentonit, Beyaz Montmorillonit Kili üretimi, satışı, ihracatında Türkiye’nin en öncü ve saygın firmaları arasındadır. Kalsiyum Bentonit madeni kaliteli kâğıt yapımında, seramik imalâtında, boya, gıda, sağlık, kozmetik, deterjan sektöründe kullanılmakta ve kedi kumu üretiminin hammaddesini oluşturmaktadır.³

Ünye Madencilik aynı zamanda kendi bölgesinde Tras, Mermer (Ünye Taşı), Bazalt, Silis Kumu, Alçı gibi maden üretimi gerçekleştirmekte ve müşterilerinin ihtiyaçlarına cevap vermekte, 15 yılı aşkın süredir müşteri memnuniyeti, kaliteli ürün ve hizmet güvencesi ilkeleriyle faaliyetlerini sürdürmekte, iç pazarın yanı sıra İtalya, İspanya, Almanya, S. Arabistan, BAE gibi ülkelere kalsiyum bentonit satışı da gerçekleştirmektedir.³

Ünye’ye özel Ünye Taşı, Ünye İlçesi’nde profesyonel anlamda ÜNTAŞ tarafından çıkarılmaktadır. ÜNTAŞ, 1989 yılında madencilik sektörü ile başladığı üretim faaliyetlerini bugün uluslararası alanda sürdürmekte ve İstanbul ve Ankara başta olmak üzere toplam 7 bayilik ile yoluna devam etmektedir.⁴

Yurt içinde ve yurt dışında birçok yapıda özel kullanım alanı bulan Ünye Taşı, tüm güzelliğini ve sıcaklığını kullanıldığı mekânlara en mükemmel şekilde yansıtmaktadır. Çıkarıldığı andan itibaren doğanın gösterdiği özeni çalışanlarından da gören Ünye Taşı, firmanın modern tesislerinde profesyonel ekip ve donanımlarla uygulamaya hazır hale getirmekte, uygulama projeleri firmaca özenle yapılmaktadır. Üniversitelerden gökdelen cephe kaplamalarına, zincir mağazalardan kentsel komplekslere ve villalara, otellerden hava alanlarına kadar her türlü mekânda uygulamalar yapabilen ÜNTAŞ’ın ham ve işlenmiş toplam taş kapasitesi ayda 15.000 m²‘dir.⁴

Hatırlayacak olursanız, 2012 yılında İnkur Beldesi Fevzi Çakmak Mahallesi sakinlerinin yaptığı şikâyet doğrultusunda özel bir firmaya ait olan ve bentonit üretimi yapılan maden sahasında İl Özel İdaresi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğü’ne bağlı ekipler tarafından denetim yapılmıştı. Denetimlerde, malzeme alınması nedeniyle maden sahasının içerisinde yaklaşık 30 metre derinliğinde çukurlar oluştuğu ve bu çukurların yağmur ve kar sularıyla dolduğu tespit edilmiş, sularla dolan çukurların bulunduğu maden sahasının çevre ve insan sağlığı açısından tehlike arz ettiği gerekçesiyle İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik ile 3213 Sayılı Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği kapsamında gerekli güvenlik önlemleri alınıncaya kadar firmanın maden üretim faaliyetleri durdurularak, tehlike oluşturan bu durumun bir an önce ortadan kaldırılması ve gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması için İl Özel İdaresi tarafından ilgili firmaya bildirimde bulunulmuştu.⁵

Ekosistem Dengesi ve çevre sağlığı açısından önemli sorunlara gebe maden ve enerji sektöründe zamanında tedbir alınmaması durumunda telâfisi mümkün olmayan çevre felâketleri ve sağlık sorunları ne yazık ki gelecekte kaçınılmaz olmaktadır.

Fatsa İlçesi Bahçeler Mahallesi’nde, Altıntepe Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından, Siyanürlü Liç Yöntemi kullanılarak altın madeni çıkarılmak isteniyor. Şirket bugün geniş bir alanı ağaçsızlandırmış, süpürmüş durumda ve alan üzerinde çalışmalar devam ediyor. Köy, ağır tonajlı kamyonların geçmesi ile evlerinin hasar görmesinden, taşıma nedeniyle çıkan tozdan, sularının kirlenmesinden yakınıyor. Daha siyanür gelmeden bile yeterince zarar görmüş durumdalar. Siyanür ise ne kadar önlem alınırsa alınsın; atmosfer, sıcaklık, toprak hareketleri gibi birçok nedenle sızabilen, buharlaşabilen; toprağa ve suya karışarak tüm canlı yaşamı zehirleyen bir madde.⁶

Bir sevindirici haber ise Ünye Belediye Başkanlığı’ndan geldi. 5 Haziran Dünya Çevre Günü ile ilgili programlar düzenleneceğini ve ilk olarak Ünye Çimento Fabrikası’nda gerçekleşecek brifing ile programların başlayacağını açıklayan Ünye Belediye Başkanı Av. Ahmet ÇAMYAR şunları söyledi : “Ünye Çimento’nun Denizbükü Mahallesi’ndeki hammadde ocağının yeniden plânlanması bitti. Ünye Çimento tarafından oranın tamamen ağaçlandırılması ve turizme kazandırılması ile ilgili ciddî bir proje hazırlandı. O bölgede yapılacak ağaçlandırma çalışması ile şu anda var olan çirkin görüntü de ortadan kaldırılmış olacak.”⁷

Ünye Kent Konseyi de 02 Haziran 2015’te Ünye Belediye Meclisi’ne öneri sunarak, konsey olarak çevre temizliği, hava kirliliğinin önlenmesi için filtre kullanımı zorunluluğu ve şehir merkezinde bulunan ahırların kaldırılması temennilerinde bulunmuştu.

Son bir hatırlatma ile makaleyi sonlandıralım. Terme sahilleri sığ derinliğe sahip olması nedeniyle su ürünlerinin üreme ve yavru balıkların beslenme bölgesidir. Kurulması plânlanan ithal kömürlü termik santralın, OMV enerji üretim santralına 500 m mesafede olması nedeniyle her iki santralın derin deniz deşarjları denizde kirlilik yükünü arttıracak, deniz ekolojisini ve canlı yaşamını olumsuz etkileyecektir.⁸

Kurulacak kömür ile çalışacak termik santralın ÇED başvuru dosyasında “santral çevresinde kıyı, akarsu ve deniz ekosisteminin yanı sıra mutlak tarım arazileri ve ormanlık alanların bulunduğu” belirtilmektedir. Ayrıca santral sahası neredeyse Akçay Deresi’nin Karadeniz’e döküldüğü, akarsu ağzı, delta oluşum alanı üzerinde yer almaktadır.⁸

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Raporu’na göre “Yenilenebilir enerji kaynakları olarak hidroelektrik ve rüzgâr potansiyeli yüksek olan ülkemizin en verimli ovalarına sahip olan Orta Karadeniz Bölgesi’nde tamamen özel sektörün kâr inisiyatifini dikkate alan enerji politikalarıyla kurulan, kurulması plânlanan; plânsız, çevre ve toplumla uyumsuz; yatırım yerinde yaşayan halkın istemediği projelerden vazgeçilmelidir. Verimli tarımsal arazilere, ormanlara, sit alanlarına santral kurulmamalıdır.”⁸

Tarihî coşku ve perspektiften, maden ve enerji kaynakları yatırımlarının Ünye ve hinterlandındaki muhtemel olumsuz etkilerinin gözardı edilmemesi ümit ve temennisiyle…

22 Temmuz 2015 / Ankara

KAYNAKÇA:
¹ MTA Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü – Ordu İli Maden ve Enerji Kaynakları, http://www.mta.gov.tr/v2.0/turkiye_maden/maden_potansiyel_2010/Ordu_Madenler.pdf

² MİSTEPE, M. Ufuk – Ünye’nin Yeraltı Zenginlikleri, Ünye Haber Gazetesi, 28.10.2011.

³ ÜNYE Madencilik – Bir Bakışta Ünye Madencilik http://unyemaden.com/

⁴ ÜNTAŞ – Ünyetaş Madencilik San. ve Tic. A.Ş. http://www.unyetas.com/tr/

⁵ TARSUS Online Haber – Ünye’de Bir Maden Sahası Kapatıldı, (MAK-SLH-Y) http://www.tarsusonline.com/ordu/unye–de-bir-maden-sahasi-kapatildi–h131112.html

⁶ AKKIN, Özge / KOS Medya – Fatsa / Ünye Siyanüre ve Taş Ocağına Direniyor, 27 Kasım 2014 http://www.kuzeyormanlari.org/2014/11/27/fatsa-unye-siyanure-ve-tas-ocagina-direniyor/

⁷ ÜNYE Haber Gazetesi – Maden Sahası Ağaçlandırılıyor http://unyetv.net/gundem/maden-sahasi-agaclandiriliyor/

⁸ TMMOB – Terme Termik Santral Raporu, I. Baskı, 19 Ocak 2015, 23 sh.