Yayınlanma Tarihi: 7 Ekim 2016 — okunma
M. Ufuk MİSTEPE
mistepe@gmail.com
3 – Müftü Hacı Yusuf Bahrî Efendi : Ünye’nin Taflancık Köyü’nde doğmuştur. Uzun müddet Sadullah Efendi Medresesi’nde Müderrislik (Hocalık) yapmış ve 13 Kasım 1883 (R. 1 Teşrinisâni 1299) – 1884 yıllarında çok kısa, ikincisi ise 1909’dan 1915 yılları arasında olmak üzere 2 devre Müftülük yapmıştır. 1915’te emekli olmuş, 1920’nci yıllarında vefat etmiş; kabri Tepe Mezarlığı’ndadır.5
Ahvadları : Torunları Yusuf Bahri Taslı, Hacı Ziyaeddin Gürer ve akrabaları.5
Gümüşhanevî Dergâhı Sitesi’nde şu bilgiler yayınlanmıştı : “ÜNYELİ Yusuf Bahrî Efendi de Şeyh Gümüşhanevî (Hadrat Ahmed Ziyâuddîn-i Gümüşhanevî) Dergâhı’nın murahhaslarından bir tanesiydi. Yusuf Bahrî Efendi icâzetini 1869 yılında aldı. Ahmed Ziyâüddîn-i GÜMÜŞHÂNEVÎ’nin halifelerindendi (K.S.). Yusuf Bahrî Efendi Ünye Sadullah Bey Medresesi’nde Profesör oldu. 1872 yılında Ünye Müftülüğü’ne Müftü olarak atanmıştır.9
Yusuf Bahri Effendi of Unye, too, was one of the deputies of Shaikh Gumush-khanewi. He received his authorization in 1869. He was a professor at Unye Sadullah Bey Madrasa. In 1872 he was appointed as the Mufti of Unye.9
Hacı Yusuf Bahrî Efendi (Rh.A.) Rumî 11 Nisan 1255 (M. 1839) tarihinde Ünye’ye bağlı Taflancık Köyü‘nde dünyaya geldi. 1 Teşrin-i Sâni 1299’da 100 kuruş maaşla Ünye Kazası Müftülüğü’ne tâyin oldu. Bu arada Bursa Müderrisliği pâyesi de verildi. Tedrisatına mâni olduğu gerekçesiyle R. 15 Şubat 1300’de Müftülük’ten istifa ederek halka-i tedrisinde bulunan talebeleriyle meşgul oldu. Ancak R. 14 Haziran 1325’de tekrar Ünye Müftüsü oldu. (Şer’i Siciller Arşivi 2440 no.’lu dosyada bulunan Hacı Yusuf Efendi’nin kendi el yazısıyla doldurduğu “Memurin ve ketebe ve müsahdeminin tescil edilecek terceme-i hallerinin tahririne mahsus varaka”) Hayli yaşlandığı için R. Mart 1331 (M. 1912)‘de emekli oldu. 1922 senesinde vefat edinceye kadar medresedeki vazifesine devam etti.10
Ailesi : Babası Taslı Hoca namıyla ma’ruf Hacı Feyzullah Efendi‘dir. Bağdat taraflarından göç ederek, önce Bitlis civarında ikamet etmiş, sonra da Ünye’ye gelerek burada yerleşmiştir. Ziraatle meşgul olan ârif bir zat idi. Yusuf Bahrî Efendi dört kardeşin ilkidir.10
Makalemize, Araştırmacı – Yazar Mehmet KARAYALMAN’ın 2011 yılında yayımladığı ve bu konuda yapmış olduğu kapsamlı çalışma verileriyle devam edelim.
HACI YUSUF EFENDİ’NİN MÜFTÜLÜK VAZİFESİ:23 Osmanlı Devleti’nde eyâlet, sancak, kaza ve kasaba gibi yerleşim bölgelerine merkezî otorite tarafından kadılar tâyin edildiği gibi şeyhülislâm tarafından da müftüler tâyin edilmiştir. Ünye’nin yetiştirmiş olduğu fakih, İslâm Âlimi Yusuf Bahrî Efendi de 1883 yılında Ünye Müftülüğü ve Süleyman Paşazâde Sadullah Bey Medresesi müderrisliğini aynı anda yürütmek durumunda kalmıştır. Fakat medresedeki müderrislik vazifesini daha önemli gördüğünden, müftülük vazifesinden istifa etmiştir. Daha sonra Şeyhülislâm tarafından tekrar görevlendirilir ve beş yıl daha müfütülük hizmetinde bulunur. Kendilerine sorulan bir mesele hakkında fetva bildirirken müftülerin uymaları gereken kural ve kaideler olmasından hareketle Hanefî Mezhebi’ne tâbi olan Hacı Yusuf Bahrî Efendi de kendisine sorulan bir meselede İmam-ı Âzam Ebu Hanife (r.a.)’in içtihadına uygun fetva verirdi.23
Ünye Müftüsü Yusuf Bahrî Efendi İstanbul Süleymaniye’de dersiam Muhammet Salim Efendi’den aldığı yüksek İslâm ilimleri okuyup almış olduğu yüksek ilimler icâzetini aldığı ve aynı hakla talebesi Kıbrıs Larnaka’da bulunan Hala Sultan Tekkesi Şeyhi Hacı Musa Kâzım Efendi’ye vermiş olduğu icâzette eğitimi hakkından da şöyle bahsetmektedir:
“Ben bu ilimleri büyük âlimlerden aldım. Bu ilmi tahsil etmek için doğruluk ve kabulle zor metinleri okuduk. Âlimlerin kaynağını buluncaya kadar onların ders meclislerinde, halkalarında bulundum. Müdakkiklerin ve tahkik sultanı faziletlilerin güneşinin doğduğu yer ve zamana ulaştım.23
Feyyaz-ı Âlim beni feyizlendirdi. Çünkü o nefsi mutmainne sahibidir ve Hak’tan gelen üstün kabiliyetlere sahiptir, benzeri olmayan zamanımızın numan’ıdır. Saniyen, şüphesiz hakkında söylenilenlere daha lâyıktır. O Salim Efendi diye bilinen Hemşinli İsmail’in oğlu Muhammed Salim’dir. Allah (C.C.) kabrini nurlandırsın ve Cennet’i onun dönüş yeri kılsın.
Yusuf Bahrî Efendi Süleymaniye dersiamlarından Salim Efendi’den aldığı icâzeti Şeyhülislâm makamına göndermiştir. Günümüz itibarıyla Profösör unvanına haiz ve Osmanlı’da otorite sahibi olan dersiamlardan feyz aldığını özellikle de Rize / Hemşinli İslâm Hukukçusu olan Muhammet Salim Efendi’den muhabbet ve hürmetle bahsettiği ve onun için zamanımızın imam-ı âzamıdır, şeklinde iltifat etmiş olduğunu görüyoruz. Yusuf Bahrî Efendi almış olduğu bu İslâm hukuku icâzeti ile artık bir İslâm hukuku – fıkıh alanında da söz sahibidir. Artık müftülüğün gerektirdiği tüm vasıflara sahip olmuştur.23
Yusuf Bahrî Efendi’nin Sadullah Bey Medresesi’nde yetiştirdiği talebelerinden meşhur MÜFTÜLER şunlardır: Mustafa Nazif Efendi (Beyrüt Kadı Yardımcısı). Kadızâde Mümin Efendi (Edirne Vilâyet Mahkeme Başkanı). Mehmet Fevzi Efendi (Hüdavendigâr Vilâyet Komseri). Yusuf IŞIK (Ordu Müftüsü). Mahmud Hamdi Efendi – Ünye Müftüsü [R. 1320 (M. 1904)’de Ünye müftüsü olmuştur. Bursa müderrisliği rüusuna tevcih olunmuştur. R. 1322 (M. 1906) Dinar kazası niyabetine (vekilliğine) atanmıştır.] Mehmet Efendi – Terme Müftüsü (Aslen Trabzonlu olan Terme Müftüsü Mehmet Efendi, Ünye’de Hacı Yusuf Efendi’de medreseyi bitirip İcâzet alır. Terme Müftüsü olur. Oğlu Hasan Efendi (1880 – 1935) ilköğrenimini babasından ve daha sonraki eğitiminin devamında Kurudere Medresesi’nde Müderris Enginaroğlu Hasan Efendi’de okumuş ve İcâzetini Ünye Sadullah Bey Medresesi Baş Müderrisi Hacı Yusuf Bahrî Efendi’den almıştır.) Mehmet Rüştü Efendi (Bingazi Sancağı Vergi Müdürü). Hafız Ahmet Efendi – Kastamonu Rusumet Emini. Muallim Resmi Efendi. Safranbolu Müftüsü Sait Efendi. Niksar Müftüsü Sait Efendi. Çarşamba Müftüsü Mustafaoğlu Muhammed Said Efendi.23
“Tarihin Bir Döneminde Ünye ve Çevresinde Yaşanan Olaylar, 1864 – 1920” adlı yapıtta yer alan Fî 7 Muharremü’l-haram sene (1)305 ve fî 12 Eylül sene 1303 / (24 Eylül 1887) tarihli asayişin sağlanmasıyla ilgili bir belgede (BOA, DH. MKT. 1450/85) E’d-dâi Müftü mührü vardır.22
Devam edecek
08 Ocak 2016 / Ankara
KAYNAKÇA :
5 KADIOĞLU, Hasan Tahsin (SAY) – Ünye Müftüleri, Haftalık ÇAĞRI Gazetesi, Yıl : 12, Sayı : 504, 17.06.1988, http://unyezile.com/muftu.htm
8 EMİROĞLU, Kudret – Trabzon Vilâyeti Salnâmeleri 1869 – 1904, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, 23 Cilt, Haziran 1993, http://unyezile.com/salname.htm
9 GÜMÜŞHANEVÎ Dergâhı Web Sitesi – Ünyeli Yusuf Bahri Efendi http://gumushkhanawidargah.8m.com/silsile32.html
10 TOKAÇ, Dr. Mahmut – Hacı Yusuf BAHRÎ Efendi (Rh. A.) ve Sadullah Bey Medresesi, Haftalık ÇAĞRI Gazetesi, Yıl : 11, Sayı: 485 – 489, 08.01.1988 – 05.02.1988 tarihli nüshalarında yayımlandı. İslâm Dergisi’nin yaptığı “Çevremizin Manevî Mirasını Koruyalım” başlıklı makale yarışmasına gönderilmiştir. (1984)
22 BACACI, Sabri – Tarihin Bir Döneminde Ünye ve Çevresinde Yaşanan Olaylar (1864 – 1920), ÜNSEV Kültür Yayını No. 1, Birinci Basım, İstanbul, Mart 2008, 217 sh.
23 KARAYALMAN, Mehmet – Ünyeli Hacı Yusuf Bahrî Efendi, İstanbul, 2011, Birinci Baskı, 656 sayfa.
25 T.C. DEVLET SALNÂMESİ – 1927 / 1928, Matbuat Müdüriyet-i Umumîyesi Neşriyatından: 3, 855 sh., 480 – 493. sh. Ve diğer Devlet Sâlnâmeleri.
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.