Fatsa mı Daha Eski, Ünye mi?

Misafir Kalem unyetv@unyetv.net

Semerkant’a giden (1402)Claviyo , Orta Karadeniz Bölgesi’ n den geçerken Ordu Yöresinin(bu günkü anlamda, Orta Karadeniz ve Doğu Karadeniz’in başlangıcı yani, Ünye –Fatsa arası) “Erzamir ” (Hacı Emir) adında bir Türk beyinin elinde olduğu,emrinde 10000 asker olduğunu yazmıştır.Aynı zamanda Hacı Emir,Ünye-Fatsa arasında yerlere sahiptir.

Ünye’ye ilk gelen Türkler hakkında adı geçen isimde Hacı Emir’dir.(Afganistan’dan geldiği tezi vardır.)

1455’de bölgede “şehir” denilebilecek yerleşim yeri yoktu. Bölgenin yönetimi tımar beylerinin elindeydi.Bu tarihte bölgede 224 Tımar beyi görev yapmaktaydı.1485’de tımar beylerinin sayısı 344’e çıkmıştır.Bu arada kale dizdar ve mülazımlarının sayısı da artmıştır.

Bölgede tam çiftlik, yarım çiftlik sahipleri ve toprağının büyüklüğüne göre “çift”,” nim” ya da “bennak” denilen vergi mükellefleri ,vergi mükellefi olmayan çiftçiler vardır.

Başka meslek grupları ise, imamlar,şeyhler,fakihler,cami mimarları,kale hizmetkarları, terziler,çul dokuyucuları,bakırcılar, demirciler,semerciler, halkacılar, yaylacılar, zurnacılar vardır.

Yöre ekonomisine 1455’de arıcılıkta oldukça önemli idi.Hatta dışarıya mal satılırdı.17.yy dan itibaren hayvancılıkta önemli rakamlara ulaşılan yöremizde 1631’den itibaren küçükbaş hayvan sayısı azalmıştır.

1390’larda bölgenin fethinden itibaren 1960’lara kadar Ordu yöresi halkı köylerle, yaylalar arasında mevsimlik göçlerle yaşamıştır.

18.yy ‘dan itibaren ,daha önce oldukça boş olan sahillere doğru inilmeye başlanmıştı.Ordu şehri bile bugünkü yerinde 18.yy dan itibaren teşekkül etmiştir.

Bu arada 1520 tarihinde yani 16.yy da Ünye Belediye olarak, Osmanlı devletinden yardım aldığı için bu durumu kanıtlayan belgelere sahiptir.

Özetle ordu yok iken Ünye şehir olarak aynı yerde mevcuttu.1960 yılında yapılan kazılarla MÖ5000 lere uzanan bir yerleşim geçmişine sahiptir.

Ayrıca 1640 tarihinde Karadeniz’e gelen Evliya Çelebi “300 haneli, havası, suyu, güzel kagir kalesi ve minik bir çarşısı olan bir yer” diye söz etmiştir.

Kıyıdaki bütün kasabaların 20.yy’ da şehir görünümüne kavuşmuşlardır. Bölgemizin son 300 yılını anlatan kaynaklar henüz yok gibidir. Türk Tarihi Kurumu’nda yürütülmekte olan proje çerçevesinde çalışmalar sürmektedir.

1455-1613 yılları arasında, Fatsa’nın hemen doğusunda denize dökülen Bolaman Çayı, Kelkit Vadisi ne inen hat Ordu kazasının sınırı sayılıyordu.

1904 yılında Papadopulos adlı bir öğretmen Merzifon Amerikan Koleji’nde Pontus Cemiyeti’ ni kurmuştur.

Bu cemiyetin bir şubesi Ordu’da ,arger şubeleri Ünye ve Fatsa’da açılmıştır.Osmanlı Tahrir defterlerinde Fatsa adı,SATILMIŞ olarak geçmektedir.

Tahrir Defterlerinde yöre ile ilgili olarak Oğuz boylarının,cepnilerin, bölgenin Türklere açılmasında rol oynadıkları görülmüştür.

Köy isimlerinde, şahıs isimleri,doğadaki hayvan,bitki ve kullanılan eşyalardan yaralanılarak belirlenmiştir.

Örneğin,Yusuf-lu, Arslan-lu,Yassı taş,Çakal-lu,Geyikce’li,okcu-lu,saraycık vb.

Bölgeyi fetheden grupların başında bulunan kişilerin maiyyyetiyle birlikte belli yerlere yerleştikleri ve köy veya köyler topluluğundan müteşekkil nahiyelere örneklerden biriside Çamaş’tır.

Bu tarihte Ünye ve ötesinin Melaseno namında bir Rum asilzadesinin hükmü altında olup Timur’a vergi verdiğini ve bir gün sonra bir Türk prensi’nin (Hacı Emir Fatsa)topraklarına sığındığını anlatmaktadır.Klavijo isimli seyyah.

Tahrir(Kayıt)Defterlerinde Karye(Köy) isimleri ve köylere ilk gelip yerleşenlerde belirlenmiştir.

Trabzon Vilayeti Salnamesi(Yıllığı)Osmanlı Devleti’nin salname zorunluluğuna ilk uyan Trabzon Vilayeti olmuştur. Böylece 1870’den itibaren yöremiz hakkındaki bilgilerde bize çok yakın bir mekândan kayda geçmiş oldu.

Fatsa, Ünye, Bolaman, Karakuş(akkuş),Canik sancağına bağlı. Ünye Kazasında 4518 toplam hane,589 Rum,250 Çerakis,14354 toplam nüfus. Fatsa nahiyesinde ise 3233 toplam hane ve 12174 nüfus vardır. Bu arada Kaymakamlık merkezlerinden Ünye’de

17 kahvehane

7 basmahane

3 Debbah hane(tabakhane)

22 çeşme

20 fırın

25 mağaza

5 değirmen

5 hamam

1 han

2 kilise

1 medrese

3 mescid

6 cevami(cami)

15 meyhane

1 selhhane(mezbaha)

(Selh:Deri yüzme,derisini çıkarma)