Ünyeli Şehitler – VII

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

Şehitlerimizin adlarının eğitim ve öğretim kurumlarında, sokak ve cadde adlarında, parklarda ebediyyen yaşatılması düşüncesi yerinde ve anlamlı bir uygulamadır.

Şehit Hüseyin Başaran (İlköğretim) İlkokulu / Ortaokulu, Şehit Cemal Mutlu İlkokulu, Şehit Fatih Coşkan Sokak / Caddesi, Şehit Hüseyin Kuşcu Caddesi, Şehit Hüseyin Akar Sokak, Şehit Astsubay Çavuş Fatih Coşkan İlköğretim Okulu, Yeşilkent Şehit Mustafa GÜLER İlkokulu / Ortaokulu, Şehit İsmail Ustaoğlu İlkokulu, Şehit Serhat Dağdelen Sokak, Beylerce Şehit Çakır Çelik İlköğretim Okulu, Şehit Çakır Çelik Sokak, Şehit Cezmi Sekmen Sokak, Şehit Davut Güney Sokak, Şehit Hüseyin Alemdar Sokak, Şehit Mustafa NAL Sokak, Şehit Z. Kocakoç Sokak, Şehit Asım Dikbıyık Sokak, Şehit İsa Karayiğit Sokak, Şehit Mehmet Aksu Sokak, Şehit Cemal Mutlu Caddesi / Geçidi.

21 Mayıs 1991 yılında TBMM kararı ile ilçe hüviyetine kavuşmuş olan ve 09 Ağustos 1991 tarihinde ilçe olarak faaliyete geçen Çaybaşı (Çilader) İlçesi, Tekke Mahallesi ile Eğribel Köyü arasında bulunan Manastır Köyü Şehitleri Anıtı’ndan bahsetmek istiyorum.¹⁰

Ermenilerin Çaybaşı’nda yaptığı katliamlar yürekleri burkuyor. I. Dünya Savaşı sonlarında Rum çetelerin yanı sıra Ruslar’ın yardımıyla harekete geçen Ermeniler’in saldırı ve tecavüzleri de görülmekte. Cephe gerisinde komitacı Ermeniler; kadın, çocuk, yaşlı ayrımı yapmaksızın katliamlara girişirler, Manastır Köyü’ne gelen Ermeni çeteleri, ahaliden bazılarını kurşuna dizdikleri gibi bir kısmının da başını kazığa geçirmişlerdir.

Ünye Jandarma Karakol Komutanı Yüzbaşı Ahmet Halid Bey’in 09 Eylül 1919 tarihli raporundan; genel harbe katılarak evini ve ailesini geride bırakan Müslüman Türk erkeklerinin yokluğundan faydalanan Rusya’dan silâhlı olarak dönen Ermeni çetelerinin köyleri basarak büyük katliamlar yaptıkları anlaşılmıştır.

Dönemin Ünye Jandarma Komutanı Yüzbaşı Ahmed Halid Bey’in 9 Eylül 1335 (M. 1917) tarihli raporunda olaylar şöyle özetlenmektedir (dili sadeleştirilmiştir) :¹¹

“Harb-i Umûmî (1. Dünya Savaşı) îcâbı evlât ve ailesini, emlâk ve arâzîsini, servet ve parasını terk ederek cihâda katılan, yüzde 75’i harp meydanında şehitlik rütbesine erişen ve geri kalanı da büyük ölçüde düşmana esir düşen zavallı halkın memleketlerinde kadın, ihtiyar ve çocuklardan başka kimse olmadığını bilen ve Rusya’dan öteden beri silâhlı olarak gelen yüzlerce yerli ve yabancı Ermeni ve Rum komiteleri, çevre ilçelerde olduğu gibi Ünye’nin Kiraztepe, Üçpunar [Üçpınar], Köklük, Havzıkara ve Ballık köylerine de musallat olarak çirkin emellerini gerçekleştirme husûsunda zamânı kendilerine bir fırsat sayarak kenâr ve bucakda dağ ve ormanda tesâdüf ettikleri Müslüman erkek, çocuk ve kadınları acıma ve tereddüt göstermeksizin katlettikleri halkın gözlemleri ile kesinleşmiştir.

29 Ağustos 1335 (M. 1917) târihinde Manastır Köyü’ne girip orman yolu üzerinde pusu kuran eşkıyâbaşı Köklüklü Avadis, arkadaşı Karahoca, Sürup (Serop), Asador, Kalos, Artin, Vartan, Vesken, Avakim, Misak, Çökükburun Akaryan ve Atan ve isimleri belirsiz diğer arkadaşları tarafından pusuya düşürülerek katledilen Manastırlı Hâşim Çavuş ve birâderi Nuri, Emrullahoğlu Emrullah, Baltacıoğullarından Mehmedoğlu Mehmed’in öldürülmelerini araştırmak üzere olay yerine gitmiş idim. Bu mes’elenin derinlemesine incelenmesi esnâsında belirtilen şahısların on aydan beri köyde yaptıkları fenalıkları dahi öğrendiğimden tek tek arz ve îzâha mecbûr oldum…¹¹

1919 – 1922 yılları arasında Çilader’de Ermeniler tarafından katledilen Türkler’in öyküsünü katledilen köylülerin oğulları ve torunları tüylerimizi diken diken edecek yaşanmış hikâyelerle açıklamışlardır.

1919 – 1922 yılları arasında Rusya’dan Çaybaşı’na gelen Ermeni çetelerin Çilader’de yaptığı katliamın ve zulmün kanıtı olan bir anıt 2007 yılında İlçe Kaymakamlığı tarafından yaptırılmıştır. “ANITTA KATLEDİLEREK ŞEHİT EDİLEN 15 KİŞİNİN ADI VAR.” Üzerinde dalgalanan al bayraklarla şehitlerimizi unutturmayan anıt Çaybaşı – İlküvez karayolunda bulunuyor. İlçede o zaman yaşananlar ise insanın kanını dondurur cinsten.¹⁰

Kasdî olmaksızın bu araştırmamızda unutulan, gözden kaçan, bilinmeyen ve şehit olduğuna dair herhangi bir belge ve bilgisine ulaşamadığımız ya da hatalı ve eksik bilgi verdiğimiz muhtemel şehitlerimizden ve aile bireylerinden şahsen özür dilerim.

Şehitlerimizin tespitiyle ilgili son bir kaynak bilgiyi de ‘14 – 20 Nisan Şehitler Haftası’ dolayısıyla beyanat veren Türkiye Muharip Gaziler Derneği Ünye Şubesi Başkanı Yalçın TAŞÇIOĞLU’ndan alıntılayalım:

Kore Gazisi TAŞÇIOĞLU; Millî Mücadele’de Ordu İli’nin ülke genelinde en fazla şehit veren 9. il olduğuna dikkat çekerek; “399 Ordu merkez, 256 Ünye, 211 Fatsa, 56 Mesudiye, 175 Perşembe ilçeleri olmak üzere Ordu İli Kurtuluş Savaşı’nda mücadelede 1.097 şehit verdi.” şeklinde konuştu. Ayrıca bölücü terör mücadelesinde verdiğimiz bölgemiz şehitlerini de anan TAŞÇIOĞLU, şehitlerimizi doğum yeri, şehadet tarihi ve yerleri itibariyle şöyle sıraladı :⁸

Adem Çiçek – Ünye / Yenikent (02 Haziran 2006 – Şırnak / Fındık), Ahmet Can – Ünye / Uğurlu Köyü (15 Temmuz 1997 – Şırnak / Cizre), Alkan Balcı – Ünye / Tekkiraz (13 Ağustos 2000 – Adana), Asım Dikbıyık – İkizce / Devecik Köyü (09 Ekim 1992 – Kahramanmaraş / Türkoğlu), Aydın Sezgin – Ünye / Koruklu Köyü (11 Ekim 1978 – Batman Karayolu), Cemal Mutlu – Ünye / Tekkiraz (14 Mart 1993 – Mardin / Midyat), Cezmi Sekmen – İkizce / Yoğunoluk (13 Ekim 1994 – Tunceli), Çakır Çelik – Ünye / Beylerce Köyü (06 Nisan 1994 – Bitlis / Tatvan), Davut Güney – Ünye / İnkur (27 Eylül 1993 – Elazığ / Maden), Enver Sekmen – İkizce / Yoğunoluk (28 Eylül 1981 – Kırklareli), Ercan Şensoy – Ünye / Sahil Köy (18 Ekim 2008 – Gaziantep / Şanlıurfa), Fatih Coşkan – Ünye / Göbü Köyü (11 Ekim 2001 – Kıbrıs), Hasan Sekmen – İkizce / Yoğunoluk (12 Ağustos 1993 – Bingöl / Genç), Hicabi Ereren – Ünye / Beylerce Köyü (31 Ocak 2002 – Diyarbakır / Adilcevaz), Hüsamettin Peynir – Akkuş (29 Haziran 1992 – Uludere / Şırnak), Hüseyin Akar – Ünye / Çatak Köyü (30 Mart 1995 – Mardin / Midyat), Hüseyin Alemdar – Ünye / Sarıhalil Köyü (05 Kasım 1991 – Şırnak / Silopi), Hüseyin Başaran – Ünye / Günpınar Köyü (16 Haziran 1997 – Bingöl / Kiğı), İsa Karayiğit – Ünye / Pelitliyatak (21 Haziran 1991 – Konya), İsmail Bulat – Ünye / Ağıdere Köyü (23 Ekim 2004 – Diyarbakır / Dicle), İsmail Ustaoğlu – Ünye / Aydıntepe Köyü (26 Ekim 1996 – Şırnak / Uludere), Kemal Bide – Akkuş / Çayıralan (07 Aralık 2009 – Reşadiye / Tokat), Mehmet Aksu – Çaybaşı / İlküvez (01 Haziran 1994 – Erzurum / Aşkale), Mustafa Çilesiz – İkizce / Kaynarpınar Köyü (21 Temmuz 1995 – İçel / Tarsus), Mustafa Güler – Ünye / Yeşilkent Beldesi (14 Eylül 2009 – Hakkâri / Yüksekova), Osman Ustaoğlu – Ünye / İnkur Kasabası (19 Temmuz 1998 – Bingöl / Yedisu), Salih Bolamanlı – Ünye / Çatak Köyü (23 Nisan 2007 – Hatay / Hassa), Serhat Dağdelen – Ünye / Kaledibi Köyü (28 Haziran 2004 – Van / Gürpınar), Yaşar Güney – Ünye / Kaledere Mah. (04 Eylül 1981 – İstanbul / Okmeydanı), Zekeriya Kocakoç – Çaybaşı / İlküvez Kasabası (26 Eylül 1992 – Diyarbakır / Lice).⁸

Şehadet mertebesinde böylesine hatırı sayılır mümtaz bir yer edinmiş olan Ünye’de ŞEHİTLER ANITI’nın varlığı övüncümüzdür. Ünye Belediyesi’nce yaşama geçirilen Cumhuriyet Meydanı Projesi içinde yer alan Şehitler Anıtı’nın, Şehitler Parkı’nda tüm heybetiyle dimdik ayakta durması beklentimizdir.

Araştırmamızı, ozanımız Mustafa Uğur ALAN’ın (KULFANİ) 1997’de aziz şehitlerimizin anısına yazdığı ve eski Bakanımız Şükrü YÜRÜR’ün talimatıyla anıtın yan tarafına kazdırılan “Şehitler Parkı” şiiriyle noktalayalım.

Güllere şehitler adı verilen / İsminle güzeldir Şehitler Parkı / Ölmeyip ölmeyip tekrar dirilen / Cisminle güzeldir Şehitler Parkı /// Öpeyim alnını ey şehit dur da / İsminiz yazılı şerefle burada / Kanını canını veren bu yurda / Resminle güzeldir Şehitler Parkı.

16 Şubat 2015 / Ankara

KAYNAKÇA:
⁸ TAŞÇIOĞLU, Yalçın – Şehitlerimizin yattığı bu topraklar ebediyen bu milletindir, Ünye Kent Gazetesi, 22.04.2011, http://www.unyekent.com/haber/14140/sehitlerimizin-yattigi-bu-topraklar-ebediyen-bu-milletindir.

¹⁰ ÇAYBAŞI Kaymakamlığı – Manastır Köyü Şehitleri Anıtı, http://www.caybasi.gov.tr/ortak_icerik/caybasi/Haberler/Tarihi%20Camiler/Tarihi%20ve%20K%C3%BClt%C3%BCrel%20Yerlerimiz.pdf

¹¹ ÇALIK, Abdurrahman – Çaybaşı Şehitler Anıtı ve Yakın Geçmişte Yaşananlar, 20 Kasım 2009 http://www.caybasihaber.net/mobil/koseyazisi.php?id=203